Wat veroorzaakt tetanus?
Tetanus wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani. Sporen van die bacterie zijn overal in het milieu aanwezig, maar vooral in dierlijke mest, in de grond en op het oppervlak van roestig materiaal (bv. spijkers, prikkeldraad). Door contact met een wond dringt de bacterie het menselijk lichaam binnen, waar ze een toxine aanmaakt dat ernstige spierkrampen veroorzaakt. Aantasting van de ademhalingsspieren kan leiden tot verstikkingsdood. De tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen is meestal 3 tot 21 dagen, maar kan zelfs een paar maanden zijn.
Kenmerken - Tetanus is niet besmettelijk: de ziekte is niet van mens op mens overdraagbaar.
- Het vaccin biedt geen groepsimmuniteit: een persoon die omringd is met gevaccineerde personen is niet onrechtstreeks beschermd.
- Een patiënt die genezen is van tetanus, ontwikkelt geen natuurlijke immuniteit en kan dus opnieuw worden geïnfecteerd. Vandaar het belang van een actuele tetanusvaccinatie.
|
Enkele cijfers
Volgens gegevens van Sciensano veroorzaakte tetanus tussen 2000 en 2013 17 sterfgevallen in België (14 in Vlaanderen en 3 in Wallonië). Het waren allemaal 60-plussers. Van 2014 tot en met 2016 werd geen enkel sterfgeval vastgesteld. Daarnaast zijn er jaarlijks ongeveer 6 personen die omwille van tetanus in het ziekenhuis moeten opgenomen worden.
In België dateert de algemene vaccinatie van 1959. Dankzij die maatregel komt de ziekte nu nog maar af en toe voor, vooral bij ouderen die zich niet hebben laten vaccineren.
Besmetting via wonden
De bacterie kan binnendringen via een reeds bestaande wonde of bij verwonding tijdens het werk (stoten, snijden, vallen). Daarom is het belangrijk om bestaande wondjes steeds goed af te dekken en bijvoorbeeld handschoenen te dragen.
Wat zijn de symptomen van tetanus?
Tetanus valt het zenuwstelsel aan en veroorzaakt intense spiersamentrekkingen, hoofdpijn, overvloedig zweten en koorts. De spiersamentrekkingen beginnen in de kaak en veroorzaken problemen bij het kauwen, slikken en openen van de mond. Daarna verspreiden ze zich naar de nek, rug, buik en ledematen en veroorzaken spasmen en stuiptrekkingen.
De infectie kan leiden tot een hartstilstand of verlamming van de ademhalingsspieren (dat zijn de belangrijkste doodsoorzaken).
Behandeling
Bij een mogelijke besmetting met tetanus, wordt indien nodig een boostervaccinatie uitgevoerd.
De behandeling van tetanus is erop gericht om:
- in te werken op het toxine dat door de bacterie wordt vrijgegeven voordat het zenuwstelsel aantast (toediening van immunoglobulinen)
- de verspreiding van bacteriën te beperken (antibiotica)
- te voorkomen dat het toxine van de zenuwen naar de spieren gaat (kalmerende medicijnen, ...).
Werk en vaccinatie
Het vaccin bereidt het lichaam voor om het tetanustoxine te neutraliseren. Volledige vaccinatie biedt volledige bescherming tegen de ziekte.
Voor wie is de vaccinatie verplicht?
Vaccinatie is verplicht voor bepaalde beroepscategorieën die een specifiek risico lopen op een tetanusbesmetting. Die categorieën staan vermeld in bijlage VII.1-6 van de codex.
Het gaat om medewerkers die:
- in contact komen met mogelijk besmette grond, dieren of afval (bv. land- en tuinbouw, tuinieren, veehouderij, slachthuizen, straatreiniging, afvalverspreiding of -sortering, afvalinzamelbedrijven)
- werken in autopsieafdelingen en anatomiecollegezalen
- werken in laboratoria voor menselijk en diergeneeskundig biologisch onderzoek of klinische biologie waar dieren worden gebruikt of gefokt
- ziekenhuisafval verwerken
Aangezien de vaccinatie verplicht is, mogen deze werknemers enkel aan het werk gaan (of blijven) als ze over een geldige tetanusvaccinatiekaart beschikken.
Voorschriften
Dit zijn de verduidelijkingen uit de codex wat betreft de tetanusvaccinatie (art. VII.1-64 tot art. VII.1-68):
- De vaccinerende arts bepaalt welk type tetanusvaccinatie vereist is (basisinenting of een rappelinenting).
- De werknemer moet zijn eerste vaccininjectie krijgen binnen veertien dagen nadat hij met de werkzaamheden met besmettingsrisico is begonnen.
- De herhalingsinentingen gebeuren tien jaar na de basisinenting en dan telkens om de tien jaar.
- Als de arbeidsarts binnen vijf jaar na de basisvaccinatie of de vorige rappelinenting een verwonding met besmettingsrisico vaststelt, moet hij de werknemer onmiddellijk een rappelinenting toedienen.
Vaccinatiekaart
Na de vaccinatie bezorgt de arbeidsarts een ingevulde vaccinatiekaart aan de werkgever. De vaccinatiekaart toont aan dat de werknemer in orde is met de voorgeschreven inentingen. De werkgever houdt de laatste drie inentingskaarten bij en voegt ze bij de formulieren voor de gezondheidsbeoordeling van de werknemer. Als de werknemer de onderneming verlaat, geeft de werkgever de inentingskaarten mee. De werknemer kan ze dan voorleggen aan de arts die hem eventueel achteraf moet inenten.
