Ongevallen met heftrucks

2% van het totaal aantal arbeidsongevallen
Het Fonds voor arbeidsongevallen ondertussen omgedoopt in Fedris, Federaal Agentschap voor beroepsrisico's) registreerde in 2010 3.283 arbeidsongevallen met Verplaatsbare transportsystemen, transportwagentjes, de categorie "betrokken voorwerp" waarin heftrucks geregistreerd worden. Meer gedetailleerde cijfers over ongevallen met heftrucks zijn niet voorhanden in de databank van het Fedris. Wel voor minder recente jaren. Vroeger werden immers andere codes gehanteerd op de arbeidsongevallenaangifte en de code 216 in de rubriek materiële oorzaak wees op heftrucks (tabel 1a).
De cijfers vertonen, ondanks de lichte verschillen, een vrij stabiele trend over de jaren heen. Jaarlijks zijn er zo'n 3.000 ongevallen met verplaatsbare transportsystemen, transportwagentjes. De meeste van deze ongevallen worden genoteerd in de categorieën zonder gevolg en tijdelijke ongeschiktheid. Ongevallen met verplaatsbare transportsystemen maken ongeveer 2% uit van het totaal aantal arbeidsongevallen. Uit een antwoord op een schriftelijke vraag in 2018 blijkt alvast dat het ongevallen met heftrucks op hetzelfde niveau bijft. Cijfers geven aan dat er 2016 bijna 3500 ongevallen met heftrucks gebeurden (tabel 1b). 

Verlies van controle
De meeste van de ongevallen met Verplaatsbare transportsystemen, transportwagentjes hebben te maken met een "verlies van controle". Bijna 1 op 4 van dergelijke ongevallen is te wijten aan een verlies van controle over het transportmiddel zelf. En daar komen bovendien 6% ongevallen bij die te wijten zijn aan een verlies van controle over de lading (tabel 2). Vaak gaat het om ongevallen waarbij de slachtoffers gekneld of verpletterd raken, tussen (16%) of onder (5,5%), voorwerpen. Ook contact met andere voorwerpen (11%) en fysieke belasting van het bewegingsapparaat (11%) zijn veel voorkomende vormen van ongevallen. De meeste van deze ongevallen gaan gepaard met oppervlakkige letsels (30%) gevolgd door verstuikingen, verrekkingen (13%) en inwendige letsels (9%).

Vooral voetgangers
De cijfers van het Fonds voor Arbeidsongevallen geven reeds een indicatie van het aantal en de belangrijkste kenmerken van ongevallen met heftrucks. Om een duidelijker beeld te krijgen, is echter een diepgaander analyse nodig op basis van ongevalsbeschrijvingen. In Nederland is een analyse uitgevoerd op 700 ongevallen waarbij een heftruck betrokken is en die aangegeven werden bij de arbeidsinspectie. De arbeidsongevallen vonden plaats in de periode 1998-2004. De ongevallen werden geanalyseerd met de Storybuildermethode om de meest voorkomende ongevalsscenario's en de oorzaken te analyseren. De vijf ongevalsscenario's die zich het meest voordeden, staan beschreven in tabel 3. Het gaat om de aanrijding van een voetganger door een heftruck, een ongeval door een bewegend voertuig, vallende voorwerpen, val van de heftruck en het bekneld raken. De directe oorzaken die in verband kunnen gebracht worden met elk van deze ongevalsscenario's, wijzen regelmatig op het gebrek aan de nodige kennis en vaardigheden bij de bestuurder. Ook de infrastructuur is vaak niet in orde. Het niet scheiden van voetgangers- en transportzones ligt in heel wat gevallen aan de basis van het ongeval. Deze directe oorzaken zijn terug te brengen op een aantal onderliggende oorzaken zoals onvoldoende aandacht voor de motivatie en het gedrag, onvoldoende verstrekken van opleiding, enz.

Zijwaarts kantelen
Een onderzoek naar ongevallen met heftrucks in de UK levert een gelijkaardig beeld op. Aanrijdingen door heftrucks voeren de lijst van ongevallen aan. Meestal zijn voetgangers het slachtoffers (tabel 4). Het hoeft dan ook geen verbazing te wekken dat deze ongevallen vaak gebeuren op drukke plaatsen, in nauwe doorgangen en in leveringszones waar goederen aan- en afkomen. Het kantelen van de heftruck is eveneens een veel voorkomende vorm van ongevallen. Meestal kantelt de heftruck zijwaarts. Het achterwaarts kantelen komt maar zelden voor. De oorzaken voor het kantelen van de heftruck hebben te maken met het manoeuvreren op hellingen, het overladen van de heftruck, het bewegen van de lading, enz. 

Zowel de Nederlandse studie als de Britse studie wijzen erop dat de interactie tussen heftrucks en andere weggebruikers, vooral voetgangers, een reëel risico vormt. Dergelijke ongevallen brengen ernstige gevolgen met zich mee voor de betrokkenen. Bij het zoeken naar de gepaste preventiemaatregelen moet dan ook de nodige aandacht naar een brede set van maatregelen zoals de opleiding van heftruckbestuurders én voetgangers, een doordachte inrichting van de transportwegen en opslagruimten, duidelijke procedures alsook een aangepaste werkorganisatie.

Bronnen
Fedris, www.fedris.be
Analyse van heftruck gerelateerde ongevallen, 2007 (http://www.arboportaal.nl/types/brochure/ongevallen-met-heftruck.html)
Review of key human factors involved in workplace transport accidents, 2005, Research Report 398, HSE (http://www.hse.gov.uk/research/rrhtm/rr398.htm)

Tabel 1a – Aantal ongevallen met verplaatsbare transportsystemen, transportwagentjes (2005-2010) en met heftrucks (2000-2004) – bron: Fedris

Tabel 1b - Aantal ongevallen met heftrucks (2014 - 2016) – bron: Fedris (op basis van een schriftelijk antwoord in de senaat)

Tabel 2 - Kenmerken van de ongevallen met verplaatsbare transportsystemen, transportwagentjes in 2010 – N=3.283 – bron: Fedris

Tabel 3 – Vijf meest voorkomende ongevalsscenario's bij ongevallen met heftrucks en de directe oorzaken die ermee in verband kunnen gebracht worden