Algemene omschrijving
De wetgeving omschrijft een arbeidsongeval als elk ongeval dat een werknemer tijdens en door het feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst overkomt en dat een letsel veroorzaakt (arbeidsongevallenwet 10 april 1971, art. 7). Ook het ongeval dat zich voordoet op de weg naar en van het werk, wordt als arbeidsongeval aanzien.
De arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 geldt enkel voor de privésector. De schadeloosstelling van de slachtoffers van arbeidsongevallen in de overheidssector zijn opgenomen in de wet van 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor ongevallen op de weg naar en van het werk en voor beroepsziekten in de overheidssector (BS 10-8-1967). De definities zijn gelijklopend in beide wetten en zijn bedoeld om uit te maken in welke gevallen een werknemer recht heeft op een schadevergoeding.
Elementen van een arbeidsongeval
Op basis van de omschrijving van een arbeidsongeval kunnen vijf elementen onderscheiden worden die samen aanwezig moeten zijn om te kunnen spreken van een arbeidsongeval.
1. een plotse gebeurtenis
Plotse gebeurtenis is een in de tijd definieerbaar feit van relatief korte duur. Letsels te wijten aan langdurige blootstelling of overbelasting vallen hier niet onder.
2. het bestaan van een letsel
Een plots voorval is enkel een arbeidsongeval als het gepaard gaat met een letsel. Een letsel betekent niet noodzakelijk dat er ook sprake moet zijn van arbeidsongeschiktheid. Ook een ongeval met enkel eerste zorgen en zonder verzuim is een arbeidsongeval. Schadeloosstelling is er uiteraard enkel als er medische kosten zijn voor het slachtoffer. Daarom moeten lichte ongevallen niet altijd aangegeven te worden.
Een uitzondering is een ongeval waarbij er enkel schade is aan prothesen of orthopedische toestellen (arbeidsongevallenwet, art. 26). Ook dergelijke voorvallen worden beschouwd als arbeidsongevallen.
3. een causaal verband tussen het ongeval en het letsel
Voor het causaal verband volstaat het om voor het bestaan van het letsel een plotselinge gebeurtenis aan te wijzen. In dat geval is er het vermoeden dat het letsel veroorzaakt werd door een ongeval.
4. het ongeval is voorgevallen tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst
De plotse gebeurtenis moet voorgevallen zijn tijdens het werk. Een uitzondering hierop is een ongeval dat niet overkomen is tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst maar veroorzaakt door een derde omwille van de uitvoering van de overeenkomst, bv. agressie tegen gezagdragers buiten werkuren).
5. het ongeval is voorgevallen is door het feit van de arbeidsovereenkomst
Dit 5de element hangt nauw samen met het 4de aangezien dat van elk ongeval dat voorvalt tijdens de uitvoering van de overeenkomst wordt aangenomen dat het gebeurde door het feit van de uitvoering van de overeenkomst, tenzij tegenbewijs (meer in een voorbeeld van een rechterlijke uitspraak over een ongeval).
Voor ongevallen veroorzaakt door terrorisme is bovendien expliciet vermeld dat voor dergelijke ongevallen gebeurd tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, er van uit gegaan wordt dat ze overkomen zijn door het feit van de uitvoering van die arbeidsovereenkomst.
Woon-werkverkeer
Een ongeval op weg naar en van het werk, wordt gelijkgesteld met een arbeidsongeval
De weg naar en van het werk is het
- normale traject dat de werknemer moet afleggen om zich
- van zijn verblijfplaats te begeven naar
- de plaats waar hij werkt, en omgekeerd.
Het normale traject is ruim gedefinieerd in de wetgeving en omvat bijvoorbeeld ook omwegen naar de crèche of het traject naar plaatsen voor beroepsopleidingen.
Telewerkers
Een ongeval van een telewerker wordt ook beschouwd als een arbeidsongeval. Dit geldt zowel voor structureel als voor occasioneel telewerk.
Andere definities?
Geen definitie in wetgeving welzijn om het werk
De wet of de codex welzijn op het werk bevatten verscheidene bepalingen met verwijzingen naar arbeidsongevallen zoals bepalingen die wijzen op de noodzaak om ongevallen te onderzoeken en dergelijke voorvallen in de toekomst te voorkomen. Er wordt echter geen definitie gegeven van een arbeidsongeval. Algemeen wordt ervan uitgegaan dat de omschrijving van een arbeidsongeval in de wet en de codex welzijn op het werk samenvalt met de omschrijving van een arbeidsongeval zoals in de arbeidsongevallenwet. Op de website van de FOD Werkgelegenheid is deze definitie trouwens zo vermeld. Er zijn in de wetgeving welzijn op het werk wel omschrijvingen voor lichte en ernstige ongevallen.
Definitie uit ISO 45001
Norm ISO 45001 Managementsysteem geeft wel een definitie van ongeval. De norm omschrijft een ongeval in het kader van het begrip incident:
"Incident: voorval dat voortvloeit uit werk, of zich voordoet tijdens werk, dat tot letsels en gezondheidsproblemen leidt of zou kunnen leiden
- een incident waarbij zich letsels en gezondheidsproblemen voordoen, wordt soms als ‘ongeval’ aangeduid.
- een incident waarbij zich geen letsels en gezondheidsproblemen voordoen, maar waarbij de mogelijkheid bestaat dat deze zich voordoen, wordt soms aangeduid als een ‘bijna-ongeval’.
- letsels of gezondheidsproblemen = nadelige gevolgen voor de lichamelijke, geestelijke of cognitieve toestand van een persoon"
