Leren uit ongevallen: werken met elektriciteit

In een productiehal waar klein elektrisch materieel wordt gefabriceerd (bv. stopcontacten, verdeeldozen, stekkers), werd een nieuwe machine voor het vormen van thermohardende kunststoffen in dienst genomen. Een onderhoudstechnicus moest de aansluiting aan het elektrisch net realiseren, maar er ontstond een kortsluiting met een steekvlam als gevolg waarbij de technicus tweedegraadsbrandwonden opliep. 

Wat gebeurde er?

Het aardingssysteem in de bewuste onderneming was van het TN-S-type. Dat wil zeggen dat de nulgeleider en de aardgeleider afzonderlijk worden gehouden. De verdeelkast die vlakbij stond opgesteld, bood voldoende vrije zekeringsplaatsen om dat toe te laten. De elektricien van dienst had eerst de aarding aangesloten en wilde daarna de nulgeleider van de nieuwe machine aankoppelen. Die laatste draad moest op een rail in het laagspanningsbord aangesloten worden. Tijdens het indraaien van een schroefje in de klem op die rail, viel dat metalen schroefje naar beneden en kwam het terecht in de verdeelkast. Dat zorgde voor een kortsluiting tussen de naakte fasegeleiders, waardoor er een steekvlam ontstond. Het slachtoffer werd verblind, maar aangezien hij een correctiebril droeg, beperkten de brandwonden zich tot het aangezicht, de handrug en een stukje van de onderarm. De man werd onmiddellijk onder de douche gezet door de hulpverlener, die snel ter plaatse was. Hij werd daarna met tweedegraadsbrandwonden naar de dienst spoedgevallen van het naburige ziekenhuis overgebracht.

Iedereen in de onderneming was verbaasd dat een klein schroefje zo'n steekvlam kon verwekken. Een mogelijke verklaring is dat bij een dergelijke driefasenvoeding het spanningsverschil tussen twee stroomvoerende geleiders (de ‘lijnspanning’ in vakjargon) 400 V bedraagt.

Hoe had het voorkomen kunnen worden?

Structurele maatregelen

Dit zijn maatregelen die de arbeidsorganisatie blijvend veranderen.

• De onderneming was op de hoogte van de BA4/BA5-verplichting, maar had gemakshalve alle elektriciens die behoorden tot de onderhoudsdienst ‘bevoegd’ verklaard. Het is niet zo dat vakbekwaam zijn (m.a.w. erkend worden als BA5-er) zonder meer voortvloeit uit een basisdiploma. Een elektricien kan ook slechts ‘bevoegd’ zijn voor de specifieke installaties in de eigen onderneming: als hij een BA5 behaalde bij een vorige werkgever moet nagegaan worden of de kennis niet moet worden bijgespijkerd in de nieuwe werkomgeving (waar eventueel ook andere procedures geldig zijn). In principe moet het werken aan elektrische installaties onder spanning een uitzonderingssituatie zijn, wat slechts mag gebeuren door een handvol bijgeschoolde elektriciens.
• Was het echt noodzakelijk om het laagspanningsbord onder spanning te laten staan bij het aankoppelen van de nieuwe machine? Het ging hier immers niet om een volcontinuproductie die technisch gesproken niet kan stilgelegd worden. Desnoods moest het aansluiten gebeuren onder de koffiepauze van de operatoren in de werkplaats, of eventueel na de werkuren. Een goed opgeleid BA5-er zou daar moeten aan gedacht hebben.

Punctuele acties 

Dit zijn maatregelen die een herhaling van het specifieke ongeval moeten voorkomen.

• Gebruik maken van een magnetische schroevendraaier, waardoor het schroefje in principe niet kan vallen
• Een collectief beschermingsmiddel toepassen (bv. een hermetische afdekking van alle stroomvoerende geleiders in de schakelkast)
• Aangepaste individuele beschermingsmiddelen dragen (in dit geval: een gelaatsscherm en handschoenen)

De bestuurder van een vrachtwagen raakte een bovengrondse elektrische luchtleiding en werd geëlektrocuteerd.

Wat gebeurde er?

De bestuurder leverde een lading steenslagbeton op een bouwwerf. Hij gebruikte daarvoor de leveringszone zoals aangewezen door de aannemer. Tijdens de levering kwam de kraanarm van zijn vrachtwagen in contact met een bovengrondse elektrische luchtleiding. Hij kreeg een elektrische schok en overleefde de gevolgen ervan niet.

Het onderzoek achteraf wees uit dat de aannemer een onveilige plaats had aangewezen voor de levering en bovendien ook geen enkele signalering of afbakening had aangebracht. Na het tragische ongeval werd de aanrijroute en leveringszone op een andere, veiligere, plaats van de bouwwerf ingericht. 

Bron HSE

Bij onderhoudswerken aan de gevel van een huis kwam een werknemer in contact met een elektrische leiding. Het gevolg: ernstige brandwonden aan beide handen.

Wat gebeurde er?

De onderhoudswerken aan de gevel gebeurden op een steiger voor het huis. De steiger stond in de buurt van de bovengrondse elektrische luchtlijn die het huis voorziet van elektriciteit. De elektrische spanning van de leiding bedroeg 240 volt. Tijdens het werken waaide de leiding door de wind tegen de rug van de arbeider op de steiger. Hij greep instinctief naar de leiding en kreeg daarbij een elektrische schok. Door de sterkte van de elektrische stroom kon hij niet meteen loslaten. Uiteindelijk kon hij zich bevrijden door weg te springen, waardoor de leiding afbrak en de stroom werd onderbroken. De arbeider hield zware brandwonden aan beide handen over. Hij moest nog verschillende huidtransplantaties ondergaan en zou mogelijk een van zijn vingers verliezen.

Bij het werken in de buurt van elektrische luchtlijnen onder spanning is het belangrijk om een veilige afstand te respecteren. In het geval van laagspanning, zoals hier het geval, bedraagt de veilige afstand twee meter. In speciale omstandigheden, zoals bij mogelijke windvlagen, is het best om die afstand nog te vergroten. 

Bron HSE

Een glazenwasser liep ernstige verwondingen op nadat hij in contact kwam met een elektriciteitsleiding.

Wat gebeurde er?

De man was bezig met het wassen van de ramen van de derde verdieping van een gebouw en gebruikte daarvoor een telescopische steel, die zo’n 12 meter hoog reikte. De glazenwasser stond op de stoep en stapte langzaam zijwaarts tijdens het schoonmaken. Op een bepaald moment wou hij een obstakel op de stoep vermijden en zette een aantal passen achterwaarts. Daarbij kwam zijn telescopische steel in aanraking met een elektriciteitsleiding. Hij liep ernstige verwondingen op en ontsnapte op het nippertje aan de dood. 

Bron WorkSafeBC

Een arbeider werd geëlektrocuteerd toen hij een ladder wou beklimmen.

Wat gebeurde er?

De werknemer werkte voor een bedrijf dat gespecialiseerd was in het plaatsen van dakgoten. Hij zette samen met een collega een metalen ladder tegen het gebouw. De ladder raakte toevallig een hoogspanningslijn van 14.400 volt. De elektrische lading sloeg over op de ladder en zo naar de twee arbeiders die hem vasthielden. Een van de werknemers stond op het gras, de andere op cement. De werknemer die op het gras stond, werd dodelijk getroffen. Zijn collega raakte geëlektriseerd.

Veilig werken in de nabijheid van elektriciteitsleidingen

Het is afgeraden om met een ladder te werken in de buurt van hoogspanningslijnen. Als het toch niet anders kan, neem dan veiligheidsmaatregelen:

• Noteer de kenmerken van de hoogspanningslijn (bv. plaatsing, hoogte) en informeer je leidinggevende.
• Controleer of je bedrijf contact heeft opgenomen met de elektriciteitsleverancier en of die de elektriciteit afkoppelt indien nodig.
• Zorg dat je de risico’s en de preventiemaatregelen kent voor het werken in de nabijheid van elektrische leidingen.
• Gebruik indien nodig een houten ladder die niet geleidend is.
• Controleer of de minimale veiligheidsafstand van drie meter tussen de ladder en de elektrische leiding gerespecteerd wordt.
• De ladder moet stabiel staan, correct ondersteund en geblokkeerd. 
• Zorg dat je toegang hebt tot noodcommunicatiemiddelen.

Tijdens onderhoudswerkzaamheden waren werknemers van verschillende contractors samen aan het werk aan een installatie. Een van hen raakte ernstig gewond toen hij een elektrische schok kreeg bij het doorknippen van een voedingskabel. 

Wat gebeurde er?

De werknemers van verschillende (sub)contractors waren gelijktijdig aan het werk aan een installatie. Onderdelen van de installatie moesten verwijderd worden voor het uitvoeren van het onderhoud. Aan de werknemers was verteld dat de volledige installatie spanningsloos was. Een van de werknemers knipte een voedingskabel door, maar de leiding stond onder spanning. Hij kreeg een elektrische schok en moest afgevoerd worden naar het ziekenhuis.    

Uit het onderzoek achteraf bleek dat verschillende delen van de installatie nog onder spanning stonden. Die informatie was niet meegedeeld aan alle werknemers die samen aan de installatie werkten. 

Bron HSE

Een machineoperator kreeg een elektrische schok. Hij liep daarbij een beschadiging op aan de hersenen met een levenslange beperking tot gevolg.

Wat gebeurde er?

Een operator voerde een interventie uit op een inductiewarmtebehandelingsinstallatie. Op een bepaald moment kwam hij in contact met een onderdeel onder stroom en kreeg hij een elektrische schok. Dat veroorzaakte een hartstilstand. Hulpverleners slaagden erin hem te reanimeren, maar het tijdelijke zuurstoftekort zorgde voor een onomkeerbare beschadiging aan de hersenen.

Uit het onderzoek bleek dat de installatie niet correct was vergrendeld vooraleer de interventie werd uitgevoerd. De operator was ook niet opgeleid voor het werken aan elektrische installaties.

Bron HSE

Een werknemer in een metallurgiebedrijf wilde zelf de elektrische bedieningskast van zijn lasapparaat repareren. De gevolgen waren fataal. Hoe had dit ongeval kunnen worden voorkomen?

Wat gebeurde er?

Een werknemer in een metallurgiebedrijf slaagde er niet in zijn lasinstallatie te starten. Hij meldde de storing aan de bedrijfselektricien, maar die was elders bezig en kon niet meteen helpen. De werknemer besliste dan maar om zelf in de elektriciteitskast te controleren of er een stroomonderbreker in werking was getreden. Hij nam zonder toestemming de sleutel, schakelde de twee hoofdschakelaars uit en opende de kast. Op dat moment kwam de bedieningsknop van een van de twee schakelaars los en viel achter de bescherming van de voedingskabel. De man verwijderde de bescherming en probeerde het metalen element terug te vinden. Toen hij zijn hoofd in de voedingszone boog, kwam hij in contact met delen van de installatie waar nog altijd 400 volt spanning op stond. Zijn collega’s vonden hem later bewusteloos in de kast. De hulpdiensten konden niets meer doen.

Uit het onderzoek achteraf bleek dat de werknemer niet de vereiste bevoegdheid om te interveniëren op de installatie en dat hij de gevaren van de procedure onderschatte. Hij dacht dat hij door de hoofdschakelaars uit te zetten, de spanning op de hele installatie uitschakelde. Maar dat volstond niet om de stroomtoevoer af te snijden. Hij had de instructies moeten naleven en wachten op de elektricien van het bedrijf. Bovendien verwijderde hij een bescherming ondanks de waarschuwingsborden.