Acrylnitril
Acrylnitril is een vluchtige organische stof, die voornamelijk wordt gebruikt bij de productie van polymeren (de chemische bouwstenen van plastics). Polymeren vind je onder andere terug in kledij, tapijten en auto-onderdelen, en ook in de bouw. Beroepsmatige blootstelling kan optreden tijdens de productie van acrylnitril, en bij het gebruik ervan bij de productie van polymeren.
Acrylnitril is ook aanwezig in sigarettenrook. De algemene bevolking wordt dan ook voornamelijk blootgesteld aan acrylnitril via inademing van sigarettenrook (inclusief passief roken). Een andere bron van blootstelling is luchtvervuiling.
De werkgroep heeft acrylnitril ingedeeld als ‘kankerverwekkend voor de mens’ (groep 1). Die beslissing is gebaseerd op voldoende bewijs dat de stof longkanker kan veroorzaken en beperkt bewijs voor blaaskanker. Het bewijs was voornamelijk afkomstig van studies bij werknemers die acrylnitril produceerden of gebruikten. Daarnaast is er voldoende bewijs voor kanker bij proefdieren en is er sterk mechanistisch bewijs voor de belangrijkste kenmerken van kankerverwekkende stoffen in experimentele systemen.
De grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling aan acrylnitril (codex, bijlage VI.1-1) werd in december 2023 verlaagd naar 2 ppm (acht uur, tijdgewogen gemiddelde), en vanaf 5 april 2026 naar 0,45 ppm. Acrylnitril heeft bovendien de notatie ‘C’, wat betekent dat de strikte codexbepalingen over kankerverwekkende agentia van toepassing zijn (codex, titel VI.1-2).
Talk
Talk is een natuurlijk mineraal dat wereldwijd in mijnen gedolven wordt. Er wordt onder andere talkpoeder van gemaakt. Mensen worden voornamelijk blootgesteld aan talk als ze meewerken bij de winning, vermaling of verwerking van talk of bij de vervaardiging van producten die talk bevatten.
Na grondig onderzoek van de beschikbare wetenschappelijke literatuur heeft een werkgroep van 29 internationale deskundigen talk ingedeeld als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens’ (groep 2A). Er is beperkt bewijs dat talk bij mensen eierstokkanker kan veroorzaken, voldoende bewijs dat talk bij proefdieren kanker kan veroorzaken en sterk bewijs dat talk de kenmerken van een kankerverwekkende stof vertoont in menselijke cellen.
Tabel Indeling van acrylnitril en talk, IARC Monographs volume 136
| Agens | Bewijs | Indeling |
|---|
| Kanker bij de mens | Kanker bij proefdieren | Mechanistisch bewijs (hoofdkenmerken van carcinogenen) |
|---|
| Acrylnitril | Voldoende bewijs voor longkanker, beperkt bewijs voor blaaskanker | Voldoende bewijs | Sterk mechanistisch bewijs in experimentele systemen | Groep 1 |
| Talk | Beperkt bewijs voor eierstokkanker | Voldoende bewijs | Sterk mechanistisch bewijs van hoofdkenmerken van carcinogenen in primaire cellen van de mens en experimentele systemen | Groep 2A
|
Publicatie
Het resultaat van de beoordeling van acrylnitril en talk door het IARC Monographs Programme van juni 2024 is gepubliceerd in een samenvattend artikel in het medisch tijdschrift The Lancet Oncology. Het zal in detail worden beschreven in volume 136 van de IARC Monographs, dat in 2025 wordt gepubliceerd.
Bron IARC Monographs evaluate the carcinogenicity of talc and acrylonitrile, IARC Monographs Volume 136
