Chemische agentia kunnen, afhankelijk van hun eigenschappen of hoe ze gebruikt worden op de werkplek, een gevaar inhouden voor de gezondheid van werknemers. Sommige chemische agentia zijn als gevaarlijk ingedeeld op basis van de wetgeving en dragen een gevaarsymbool. Andere kunnen ontstaan tijdens productieprocessen. De meest gevaarlijke chemische agentia zijn kankerverwekkend of deze die onmiddellijk ernstige schade toebrengen zoals vergiftiging of brand.
Wat is een 'chemisch agens'?
Een chemisch agens is elk chemisch element of elke chemische verbinding, in zuivere vorm of in een mengsel, zoals deze in natuurlijke staat voorkomt of het resultaat is van, gebruikt of vrijgekomen is in de vorm van afval, bij een beroepsactiviteit, al dan niet opzettelijk geproduceerd en al dan niet op de markt gebracht.
Chemische agentia kunnen voorkomen onder zuivere scheikundige vorm (‘stoffen’) of ze kunnen samengesteld zijn uit twee stoffen of meer. In dat geval heeft men het over mengsels.
Deze definitie omvat dus niet alleen agentia die op de markt worden gebracht en een gevaarsymbool dragen maar ook bijproducten, tussenproducten, producten uit ongewenste reacties, ontbindingsproducten, ... Denk aan dieselemissies, lasrook, kwartsstof.
Een activiteit waarbij chemische agentia gebruikt worden, omvatten alle soorten werkzaamheden zoals productie, behandeling, opslag, vervoer, verwijdering en verwerking.
Verschijningsvormen (aggregatietoestand)
Chemische agentia kunnen in verschillende aggregatietoestanden voorkomen:
- gas (bv. waterstofsulfide);
- damp (bv. kwik, zoutzuur, benzine);
- vaste stof (bv. soda, ongebluste kalk);
- vloeibaar (bv. zwavelzuur);
- nevel (kleine deeltjes vloeistof die in een gas (bv. lucht) zweven, zoals smog, mist);
- stof (kleine vaste deeltjes zweven in de lucht, bv. asbest).
Risicofactoren
De fysisch-chemische eigenschappen van de agentia bepalen grotendeels de risico's maar ook andere aspecten spelen een rol zoals:
- de aard van het product (‘inherent’ gevaar: bv. de toxiciteit);
- de verschijningsvorm (bv. vast, vloeibaar, gasvormig);
- de concentratie (‘dosis’, met verdeling in de tijd en de ruimte);
- de gebruiksomstandigheden (frequentie en duur van gebruik, toepassingsomstandigheden, temperatuur, gedrag van de gebruiker, gebruikte materialen en uitrustingen, aangewende industriële procedés, …).
Wanneer is er sprake van 'gevaarlijk chemisch agens'?
De Codex welzijn op het werk beschouwt chemische agentia als gevaarlijk
1) als ze als gevaarlijk zijn ingedeeld op basis van de CLP-verordening (2008/1272/EG). Chemische agentia worden ingedeeld in categorieën naargelang hun gevaarlijke eigenschappen: ze kunnen letsel, schade of hinder teweegbrengen aan personen, installaties of het milieu;
2) ook als de agentia niet voldoen aan de criteria uit 1) is er sprake van gevaarlijke chemisch agentia indien de agentia een risico kunnen opleveren voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers door
- hun fysisch-chemische, chemische of toxicologische eigenschappen, en
- de wijze waarop ze op de arbeidsplaats worden gebruikt of aanwezig zijn;
3) als een grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling is bepaald (codex welzijn op het werk, bijlage VI.1-1).
