Bewust uitschakelen beveiliging
Met een omzeiling wordt een bewuste actie bedoeld om een blokkeerinrichting van een machine aan te passen of uit te schakelen. Het gevolg is dat de machine gebruikt wordt op een gevaarlijke manier die niet bedoeld is door de fabrikant. De Duitse koepelorganisatie van arbeidsongevallenverzekeraars (Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung (DGUV)) voerde hierover in de periode 2020-2022 een online enquête uit bij de aangesloten bedrijven en verzamelde zo'n 800 antwoorden.
Gangbare praktijk
Positief is alvast dat de meerderheid van de bevraagden (57%) aangeeft dat het omzeilen van machinebeveiligingen nu minder voorkomt dan 10 jaar geleden. Dat neemt niet weg dat volgens hen in een op de vier gevallen (27%) tijdelijk of de hele tijd geknoeid wordt met de beveiligingen op machines. Dat percentage ligt het hoogst voor beweegbare afschermingen (bv. veiligheidshek met vergrendeling). Dit type beveiliging wordt in 45% van de gevallen vaak of constant gemanipuleerd, in vergelijking met 32% bij de vaste afschermingen (bv. machinepaneel) en met 15% bij de beveiligingsinrichtingen zoals lichtschermen of tweehandenbedieningen. De voornaamste reden om een beveiliging te omzeilen is het oplossen van storingen (64%). Tijdens het normale bedrijf komt dat minder vaak voor (36%).
Leidinggevenden op de hoogte
Verontrustend is vooral dat meer dan de helft van de ondervraagden (51%) aangeeft dat de leidinggevenden op de hoogte zijn, maar het omzeilen van de machinebeveiligingen niet aanpakken. Bovendien wijzen de cijfers erop dat het omzeilen van de beveiligingen ernstige risico’s inhoudt. Meer dan de helft van de respondenten zegt dat er zich in hun bedrijf al (bijna-)ongevallen hebben voorgedaan als gevolg daarvan. Dat percentage bedraagt zelfs bijna 60% in de bedrijven waar de leidinggevenden die gevaarlijke praktijk door de vingers zien.
Oplossingen
De cijfers wijzen op het belang van de rol van de leidinggevenden. In bedrijven waar leidinggevenden toezien op een veilig gebruik van machines, zijn er heel wat minder ongevallen dan in deze waar leidinggevenden gevaarlijke situaties tolereren. Het motiveren en ondersteunen van leidinggevenden is dus een belangrijk deel van de oplossing. Ook opleiding en informatie van de operatoren is cruciaal. Daarnaast zijn de bevraagden van mening dat meer intelligente beveiligingen en minder makkelijk te manipuleren beveiligingen goede oplossingen zijn.
Eisen
Machinefabrikanten zijn verplicht om machines op de markt te brengen die beantwoorden aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen uit de machinerichtlijn (2006/42/EG, vervangen door de machineverordening 2023/1230/EU van toepassing op machines vanaf 20 januari 2027). De machine zo ontwerpen dat beveiligingen moeilijk te omzeilen zijn, maakt daar deel van uit. Voor de keuze en het ontwerp van beveiligingen tegen bewegende delen op machines zijn de twee belangrijkste normen:
Beide normen bevatten technische vereisten om manipulatie van afschermingen en beveiligingsinrichtingen tegen te gaan.
Hoe vermijden?
Om het manipuleren van beveiligingen tegen te gaan, is het belangrijk om:
- bij de aankoop erop te toe te zien dat de machine uitgerust is met de nodige beveiligingen
- na te gaan of die beveiligingen efficiënt zijn: niet aanzetten tot manipuleren (zie kader) en moeilijk te omzeilen
- bij de indienststelling na te gaan of de beveiligingen aanwezig zijn en correct werken
- operatoren te informeren en op te leiden, bewust te maken van het belang van beveiligingen
- als beveiligingen weggenomen worden voor onderhoud aan machines (vergrendelingsprocedure - LOTO), die naderhand ook correct terug te plaatsen of te activeren en te testen op hun werking
- opmerkingen van operatoren over het hinderlijk karakter van beveiligingen steeds ernstig te nemen en naar oplossingen te zoeken in samenspraak met de fabrikant
- bij het vaststellen van elke omzeiling onmiddellijk actie te nemen en niet alleen de manipulatie ongedaan te maken maar ook te zoeken naar de onderliggende oorzaken
Mensen zullen geneigd zijn om machinebeveiligingen te omzeilen als die leiden tot een of meerdere van onderstaande problemen: - hinderlijk tijdens de werking
- bemoeilijking van het zicht
- storend geluid of interferentie met andere geluiden
- meer fysieke inspanning nodig
- lagere productiviteit, lagere snelheid enz.
- meer onderbrekingen
- minder precisie
- moeilijker om te gebruiken
|
Bronnen/meer informatie:
