Wettelijk kader
Richtlijn 2023/2668/EU wijzigt richtlijn 2009/148/EG betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico’s van blootstelling aan asbest op het werk. Deze richtlijn beschrijft de minimumvoorschriften en omvat verplichtingen voor werkgevers. De EU-lidstaten zijn verplicht om deze voorschriften om te zetten in nationale regelgeving. De deadline voor de omzetting is 21 december 2025.
Achtergrond
De wijziging van de richtlijn past in de EU-strategie om de Europese bevolking te beschermen tegen de risico’s van asbest (Towards an asbestos-free future, 2022), waarin ook een betere bescherming van de werknemers is opgenomen zoals ook voorzien in het Europees strategisch kader veiligheid en gezondheid op het werk.
Asbest is sinds 2005 verboden in Europa maar is nog steeds aanwezig in oudere gebouwen en andere infrastructuur. Asbest is gevaarlijk door de vezelachtige aard en de minuscule afmetingen van de vezels. Bij inademing dringen deze zeer diep door in de longen en kunnen ze longkanker, eierstokkanker en strottenhoofdkanker veroorzaken. Die kankers ontwikkelen zich vaak tientallen jaren na blootstelling. Asbest is ook verantwoordelijk voor asbestose, een onomkeerbare en ongeneeslijke ziekte die ernstige ademhalingsmoeilijkheden veroorzaakt en op relatief korte termijn dodelijk is. Maar liefst 78% van de in de EU-lidstaten erkende vormen van beroepskanker houdt verband met asbest.
Lagere grenswaarde
Richtlijn 2023/2668/EU verlaagt de grenswaarde van 0,1 vezels per cm3 naar 0,01 vezels per cm3 (asbestconcentratie in de lucht berekend als tijdgewogen gemiddelde (TGG) over een periode van acht uur). De grenswaarde wordt verder verstrengd vanaf december 2029. Lidstaten hebben dan de keuze om ofwel de grenswaarde verder te verlagen naar 0,002 vezels per cm3 of deze te behouden op 0,01 vezels per cm3 maar met een fijnere telling van de vezels. Ze kunnen ook beide grenswaarden hanteren (tabel).
Tabel Grenswaarden
| Vezelgrootte in aanmerking genomen bij meting | Tot en met 20/12/2025 | Van 21/12/2025 tot en met 20/12/2029 | Vanaf 21/12/2029 |
|---|
enkel vezels met - lengte > 5 μm; en - breedte < 3 μm; en - een lengte-breedteverhouding van meer dan 3:1 | 0,1 vezels per cm3 | 0,01 vezels per cm3 | 0,002 vezels per cm3 en/of |
| Indien ook vezels met een breedte < 0,2 μm | - | - | 0,01 vezels per cm3 |
Fijnere metingen
Het meten van fijnere vezels en kleinere concentraties is maar mogelijk met betere meetmethoden. De richtlijn voorziet dat de metingen niet meer mogen gebeuren met de methode gebaseerd op de fasecontrastmicroscoop maar wel met elektronenmicroscopie of een andere alternatieve methode die gelijkwaardige of nauwkeurigere resultaten oplevert. Voor de overschakeling naar de elektronenmicroscopie is er een overgangsperiode voorzien van vier jaar (21 december 2029).
Opleiding
Naast strengere grenswaarden voert richtlijn 2023/2668/EU verscheidene striktere regels in die werkgevers moeten toepassen bij werkzaamheden waar een mogelijke blootstelling aan asbest kan plaatsvinden. De verplichte opleiding wordt benadrukt en een nieuwe bijlage Ibis beschrijft de inhoud van de opleiding.
Beroepsziekten
In bijlage 1 van de richtlijn staan de ziekten opgesomd die veroorzaakt kunnen worden door blootstelling aan losse asbestvezels. Deze lijst is uitgebreid met drie bijkomende ziekten (in italics):
- asbestose;
- mesothelioom;
- longkanker;
- maag- en darmkanker;
- strottenhoofdkanker;
- eierstokkanker;
- niet-kwaadaardige pleurale ziekten.
Belgische wetgeving
De lidstaten hebben zoals aangehaald tot 21 december 2025 de tijd om de regels om te zetten in nationale wetgeving waarbij er m.n. voor de technologische omschakeling naar electronenmicroscopie een overgangsperiode is van vier jaar. In België is richtlijn 2009/148/EG omgezet in de Codex welzijn op het werk, boek VI, titel 3 asbest. Zo verwijst artikel VI.3-1 naar de huidige grenswaarde (0,1 vezels/cm3) en beschrijft artikel VI.3-19 de verplichte meetmethode, m.n. volgens ‘de norm NBN T96-102 Werkplaatsatmosferen — Bepaling van de asbestvezelconcentratie — Membraanfiltermethode met optische fasecontrastmicroscopie of elke andere methode die gelijkwaardige resultaten oplevert’.
Bronnen/Meer weten
- Richtlijn (EU) 2023/2668 van het Europees Parlement en de Raad van 22 november 2023 tot wijziging van Richtlijn 2009/148/EG betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico’s van blootstelling aan asbest op het werk
- Herziening van de asbestrichtlijn: verslag van ECHA
- EU Commissie: Samenvatting van het effectbeoordelingsverslag
