Wettelijk kader
Verordening (EU) 2023/988 van het Europees Parlement en de Raad van 10 mei 2023 inzake algemene productveiligheid, tot wijziging van Verordening (EU) nr. 1025/2012 van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn (EU) 2020/1828 van het Europees Parlement en de Raad, en tot intrekking van Richtlijn 2001/95/EG van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn 87/357/EEG van de Raad verscheen op 23 mei in het Europese Publicatieblad. De verordening vervangt richtlijn 2001/95/EG over algemene productveiligheid die in Belgisch recht is omgezet door het wetboek economisch recht, boek IX Veiligheid van producten en diensten. In tegenstelling met de richtlijn uit 2001 zijn de regels uit 2023 vastgelegd in een verordening met als gevolg dat de bepalingen meteen van toepassing zijn in alle EU lidstaten. De regels moeten niet omgezet worden in Belgische wetgeving.
Niet-voedingsproducten
Zoals de naam zelf zegt, legt de verordening de regels vast voor het op de markt brengen van producten. Het doel is om enerzijds de consumenten te beschermen door de veiligheid van de producten te verzekeren en anderzijds te zorgen voor een eengemaakte markt. De verordening geldt voor wat in algemene termen omschreven wordt als "niet-voeding". Voedingsmiddelen zijn dus uitgesloten van het toepassingsgebied maar ook andere producten zoals geneesmiddelen, gewasbeschermingsmiddelen en levende planten en dieren.
Binnen deze groep van niet-voedingsproducten kan een onderscheid gemaakt worden tussen producten die onder harmonisatiewetgeving vallen en deze waarvoor geen harmonisatiewetgeving is. Producten die onder harmonisatiewetgeving vallen, maken ongeveer 2/3 uit van de niet-voedingsproducten. Het gaat bijvoorbeeld over machines, persoonlijke beschermingsmiddelen, elektrisch materieel, e.d. Voor het op de markt brengen van deze producten zijn er bepalingen vastgelegd in specifieke verordeningen en richtlijnen. Deze zijn alle gebaseerd op gelijkaardige principes (bv. CE-markering) en bovendien zijn de regels inzake het markttoezicht op deze producten vastgelegd in één verordening, nl. verordening 2019/1020/EU betreffende markttoezicht en conformiteit van producten.
Voor producten waarvoor geen harmonisatiewetgeving is, bv. ladders, niet-aangedreven handgereedschap, meubilair, gelden de algemene regels zoals vastgelegd in de verordening algemene productveiligheid (2023/988/EU) waarin ook de regels voor het markttoezicht op deze producten zijn bepaald.
Figuur Vereenvoudigd schema EU-regels voor het op de markt brengen van niet-voedingsproducten
Veilige producten
Doelstelling van de verordening is om ervoor te zorgen dat producten die op de Europese markt terechtkomen, veilig zijn. Een veilig product is een product dat bij normale of redelijkerwijs voorzienbare gebruiksomstandigheden, waaronder de daadwerkelijke gebruiksduur, geen enkel risico oplevert dan wel slechts minimale risico’s die verenigbaar zijn met het gebruik van het product en die worden geacht aanvaardbaar en in overeenstemming te zijn met een hoog beschermingsniveau voor de gezondheid en de veiligheid van consumenten.
Marktdeelnemers zijn verplicht om veilige producten op de markt te brengen. Daarom moeten ze van bij het ontwerp risico's zoveel mogelijk uitsluiten, rekening houdend met het voorziene gebruik en ook met de specifieke behoeften van sommige consumenten zoals kinderen of personen met een beperking. Eventuele restrisico's moeten beperkt worden door voorzorgsmaatregelen, zoals waarschuwingen en instructies. Fabrikanten zijn ook verplicht om een technische documentatie op te stellen die aantoont dat de producten veilig zijn. Hierin kan ook verwezen worden naar normen die gehanteerd zijn bij het fabricageproces. De technische documentatie moet gebaseerd zijn op een door de fabrikant uitgevoerde interne risicoanalyse.
Traceerbaarheid
De traceerbaarheid van een product doorheen de volledige toeleveringsketen staat centraal doorheen de verordening. Op elk product moet informatie staan die het mogelijk maakt om het product zelf te identificeren en ook de fabrikant of andere relevante marktdeelnemers.
Een marktdeelnemer is de fabrikant, de gemachtigde, de importeur, de distributeur of de fulfilmentdienstverlener. De verordening bepaalt voor elk van hen verplichtingen afhankelijk van hun rol in de toeleveringsketen. Fulfilmentdienstverleners waren niet opgenomen in richtlijn 2001/95/EG maar zijn aan de verordening toegevoegd om in te spelen op de meest recente marktmechanismen en het online shoppen. Een fulfilmentdienstverlener is geen eignaar van de betrokken producten maar zorgt bijvoorbeeld voor de opslag, verpakking, adressering of verzending. De verordening voorziet ook specifieke verplichtingen voor aanbieders van online marktplaatsen. Dergelijke onlinemarktplaatsen moeten zich registreren op het Safety Gate Portal en zijn bijvoorbeeld verplicht om gevaarlijke producten van hun website te halen.
Safety Gate Portal
Safety Gate Portal is een platform waar zowel de marktdeelnemers als de consumenten terechtkunnen. Safety Gate omvat drie elementen:
- een systeem voor snelle waarschuwingen over gevaarlijke niet-voedingsproducten;
- een webportal om het publiek te informeren en in staat te stellen klachten in te dienen;
- een webportal voor bedrijven voor het melden van gevaarlijke producten en ongevallen
Overgangsperiode
De verordening algemene productveiligheid is van toepassing sinds 13 december 2024. Producten die in de handel werden gebracht vóór 13 december 2024 en die voldeden aan de bepalingen van richtlijn 2001/95/EG mogen ook na die datum nog worden aangeboden.
Verordening (EU) 2023/988 van het Europees Parlement en de Raad van 10 mei 2023 inzake algemene productveiligheid, tot wijziging van Verordening (EU) nr. 1025/2012 van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn (EU) 2020/1828 van het Europees Parlement en de Raad, en tot intrekking van Richtlijn 2001/95/EG van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn 87/357/EEG van de Raad
Meer weten
Safety Gate Portal
EU-Commissie Algemene productveiligheid
FOD Economie Veiligheid van goederen en diensten
