Ervaringen met de veiligheidsladder bij Iris Industry Solutions

Inschatting veiligheidsniveau van leveranciers

In Nederland is TenneT de transmissienetbeheerder voor elektriciteit (in België is dat Elia).

TenneT staat onder meer in voor het beheer van de hoogspanningsmasten. Hiervoor wordt samengewerkt met leveranciers. Iris Industry Solutions is een van deze leveranciers.

Om het veiligheidsbewustzijn te verhogen en de veiligheidscultuur te versterken, maakt TenneT gebruik van de Safety Culture Ladder niet alleen binnen de eigen organisatie, maar ook voor zijn leveranciers. De Safety Culture Ladder (SCL, ook bekend als de ‘veiligheidsladder’) is een beoordelingsmethode om het veiligheidsbewustzijn en bewust veilig handelen (cultuur en gedrag) in bedrijven te meten. Hoe hoger het veiligheidsbewustzijn in een organisatie, hoe hoger de toegekende laddertrede. TenneT stimuleert leveranciers om de vragenlijst voor zelfevaluatie (Self-Assessment Questionnaire, SAQ) in te vullen en/of om een referentie-audit (SAQ+) uit te laten voeren.

Vanaf 2022 wordt in Nederland de veiligheidsladder ook verplicht bij aanbestedingen in de bouw; vanaf 2023 is trede 2 vereist en vanaf 2024 trede 3.

Veiligheidscultuur bij Iris: I Safe, We Safe

Gestimuleerd door de vereiste om het certificaat te behalen, wendde Iris zich tot Prevent om hen hierbij te begeleiden.

In 2018 werd beslist om voluit te gaan voor het certificaat voor de afdeling Hoogspanning in Nederland. Het bedrijf kwam uit een moeilijke periode van reorganisatie en was klaar voor een nieuwe aanpak. Hoewel de directe aanleiding om het certificaat te behalen het nodige commercieel belang met zich meedroeg, zag het management er ook een mogelijkheid in om de oude silocultuur te doorbreken en over te schakelen naar meer transparantie en duidelijkere communicatie.

Onder het motto I Safe, We Safe, dat veiligheid binnen Iris een eigen plaats bezorgde, werd de nieuwe veiligheidscultuur geïmplementeerd. Een mooie aanvulling van het ‘ELITE-verhaal’ , dat ontstond uit de reorganisatie.

ELITE

ELITE staat voor: Expert (coatingexperts), Leader (marktleider), Improvement (continue verbetering en innovatie), Transparency en Excellence.

Onder dit motto werd in 2019 onder begeleiding van Prevent een versnelling hoger geschakeld en kregen leidinggevenden en operationelen binnen de afdeling Hoogspanning Nederland een ‘veiligheidscultuurbad’. Ook de preventiedienst, die tot dan toe slechts reactieve armslag had, werd uitgebreid en kon een dynamisch risicobeheersingssysteem op poten zetten.

Met het hele team werden een aantal initiatieven uitgerold:

• het MAST-principe: melden, aanspreken, stoppen en toepassen;
• projectinformatiebord in de werfkeet;
• elektronische tool voor het melden van incidenten;
• betterness-rules (een set veiligheids- en gedragsregels).

Het traject, dat doorlopen werd onder begeleiding van Prevent, bleek een succes, want de vereiste veiligheidscultuurtrap werd behaald na de audit van augustus 2019.

Sinds 13 augustus 2020 is ook de afdeling Infrastructuur Nederland van Iris Industry Solutions gecertificeerd voor de veiligheidsladder trede 3. Daarmee is de volledige Nederlandse afdeling van het bedrijf trede-3-gecertificeerd.

Successen

In 2020 werd met opzet gas teruggenomen om te observeren welke initiatieven werken en welke niet.

Het projectinformatiebord is een blijver. Het bord centraliseert de informatie over elk project, en de risico’s en aandachtspunten worden er in de loop van de dag op genoteerd. Elke ochtend worden de belangrijkste opmerkingen op het bord tijdens de werkverdeling besproken.

Wat ook werkt, is het MAST-principe: iedereen binnen de afdeling kent dit principe en past het toe. Dit is een grote verandering: voorheen was de preventieadviseur een beetje de politieman die toekeek of de regels gevolgd werden en die de werknemers op de vingers moest tikken; nu is hij een collega die adviseert en die mag aangesproken worden als hij een regeltje vergeet. Het motto ‘veiligheid kent geen bazen’ leeft binnen de groep.

Leiderschap

Betekent dat motto dat er geen leiding moet zijn? Moet iedereen zelf het risico inschatten?  Uiteraard niet. Het blijft nodig om risicoanalyses te maken en regels op te leggen die voor iedereen gelden. Het is de organisatie die beslist welke restrisico’s zij aanvaardt, niet de individuele werknemer.
Binnen een goede veiligheidscultuur begrijpt de werknemer het risico en aanvaardt hij de preventiemaatregelen als zijnde normaal, niet als een verplichting. Dat ontslaat een leidinggevende uiteraard niet van zijn verplichting om toezicht te houden. De belangrijkste reden om toe te zien op de veiligheid van een collega is niet zozeer de wettelijke verplichting als wel de oprechte bezorgdheid voor het welzijn van die collega. Deze bezorgdheid kan enkel bestaan als er een goed begrip is van de risico’s. Wegkijken bij risicogedrag is dan niet alleen verzaken aan een wettelijke verplichting, maar ook – en dat is veel erger – het minachten van het welzijn van de collega.

Digitalisering

Iris-app

De digitalisering van de administratie, die past binnen het ELITE-programma, is een welgekomen hulp voor de teams die een groot deel van de tijd in elektriciteitsmasten doorbrengen. Voor de projectleiders is het geven en documenteren van kick-offs en toolboxen nu eenvoudiger. Met de Iris-app kunnen de bijhorende documenten opgeroepen worden, kunnen de deelnemers gekoppeld worden aan het project en kunnen zij ook tekenen voor deelname.

QR-codes

Een andere digitale toepassing zijn de QR-codes die aangebracht worden op bijvoorbeeld arbeidsmiddelen en verven. Tijdens een audit kwam naar boven dat de werknemers op hun werkplaats (vele meters boven de begane grond in een elektriciteitsmast, n.v.d.r.) niet beschikten over de SDS van de verf die ze gebruikten. Iris ging vervolgens met de leverancier van de verf (Aalterpaint) samenzitten, en deze plaatste hierna een QR-code op zijn verfblikken met een link naar de SDS. Dit was het resultaat van een mooie samenwerking inzake veiligheid tussen branchegebonden partijen. Voor machines en andere arbeidsmiddelen wordt de QR-code gebruikt om te linken naar de veiligheidsinstructiekaart, die dan eveneens in verschillende talen beschikbaar is.

Getuigenis van projectmanager Kris

“Valbeveiliging bij het werken in hoogspanningsmasten is sedert de jaren 90 verplicht; een harnas in goede staat is van levensbelang. Tijdens een observatie, kort voor een van de workshops over de veiligheidscultuurladder, stelde ik vast dat het harnas van een tamelijk nieuwe medewerker er vreemd uitzag. Bij nader onderzoek zag ik dat er op sommige delen ducttape zat. Toen ik de tape verwijderde, bleek dat het harnas op die plaatsen deels doorgesleten was. Ik bezorgde die werknemer dan ook onmiddellijk een nieuw harnas.

Tijdens de workshop kwam ik terug op dit voorval, waarop de betrokken medewerker toegaf dat zijn collega’s hem die raad gegeven hadden: “Als je harnas ergens gemakkelijk slijt, dan plak je er ducttape op.” We zijn daarover in discussie gegaan en na afloop van de workshop was ik alle harnassen die ik bij mij had, kwijt, en dat waren er toch een tiental…

Nu kom ik dergelijke verontrustende situaties gelukkig niet meer tegen. Werknemers geven nu zelf hun harnas met slijtage af en nemen er een nieuw. Ze beseffen dat de werkgever hun leven wel degelijk meer waard acht dan de prijs van een harnas.”

Minder succesvol

Een aantal van de initiatieven waren minder succesvol. De betterness-regels stierven bijvoorbeeld een stille dood. Ook het aantal meldingen van incidenten dat binnenkomt via de elektronische tool, is beperkt. De oorzaak hiervan is dubbel: enerzijds zijn er een aantal werven waar er geen elektronische tools toegelaten zijn, met name in de petrochemische en nucleaire sector, anderzijds is er het succes van het projectinformatiebord (risico’s worden hierop genoteerd en problemen worden ter plekke behandeld en opgelost). Probleemoplossing is uiteraard prioritair, maar men capteert deze problemen zoveel mogelijk voor verdere analyse en borging.

Voorlopig resultaat

• Het veranderingstraject met werfbezoeken en interactieve workshops, dat onder begeleiding stond van Prevent, leidde tot het certificaat van de vereiste trap in de veiligheidscultuurladder. Deze werd na een audit door een erkend certificatiebureau (DNV-GL) toegekend.
• Het aantal ongevallen binnen de afdeling Hoogspanning lag al geruime tijd zeer laag, maar we zien een grote daling van het aantal onveilige situaties. Ook binnen de organisatie Iris Industry Solutions scoort de afdeling Hoogspanning – samen met de collega’s van petrochemie – opmerkelijk beter.
• Bij observaties op de werven worden er aanzienlijk minder onveilige gedragingen vastgesteld. De leidinggevenden kunnen zich beperken tot het bijsturen van onbewuste handelingen.
• De betrokkenheid van werknemers bij de veiligheid is aanzienlijk verhoogd en uitdrukkelijk aanwezig.
• Bevragingen uit februari 2020 bij Iris Industry Solutions tonen aan dat zowel leidinggevenden als uitvoerenden ervaren dat er een nieuwe wind waait. Met andere woorden, de resultaten van de introductie van een degelijke veiligheidscultuur in een afdeling van 40 mensen laat zich voelen doorheen de hele organisatie, bestaande uit zo’n 350 mensen.
• Op het niveau van het volledige bedrijf heeft het directiecomité beslist om veiligheid als belangrijkste KPI aan zijn werknemers op te dragen. Iedere werknemer – op welk niveau dan ook – heeft vandaag de taak om het algemeen veiligheidsniveau te verbeteren en zo het aantal ongevallen te doen dalen.
• Fase 1, de introductie in de pilootafdeling (Hoogspanning), is afgerond. Fase 2, de audit van de veiligheidscultuurladder bij de volledige afdeling Nederland, actief in hoogspanning en conservering van infrastructuur, werd ondertussen ook beëindigd.

Bron: Tekst gebaseerd op een interview met projectmanager Kris Van den Wyngaert en preventieadviseur Koen Vanthielen van Iris Industry Solutions, afgenomen op 3 augustus 2020