Wat zegt de wetgeving?
In België zijn er drie belangrijke wetten rond de bestrijding van discriminatie: de algemene Antidiscriminatiewet, de Antiracismewet en de Wet ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen.
Beschermde criteria
Er is sprake van discriminatie als iemand anders wordt behandeld op basis van bepaalde eigenschappen of criteria. In de wetgeving werden er een aantal ‘beschermde criteria’ vastgelegd.
In de Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie (de Antidiscriminatiewet) zijn de volgende eigenschappen opgenomen:
- leeftijd
- seksuele oriëntatie
- burgerlijke staat
- geboorte
- vermogen
- geloof of levensbeschouwing
- politieke overtuiging
- syndicale overtuiging
- taal
- gezondheidstoestand
- een handicap
- een fysieke of genetische eigenschap
- sociale afkomst of toestand
De Wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden (de Antiracismewet) vermeldt de volgende criteria:
- nationaliteit
- een zogenaamd ras
- huidskleur
- afkomst
- nationale of etnische afstamming
In de Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen gaat het om:
- geslacht
- zwangerschap
- medisch begeleide voortplanting
- bevalling
- geven van borstvoeding
- moederschap
- gezinsverantwoordelijkheden
- genderidentiteit
- genderexpressie
- seksekenmerken
- medische of sociale transitie
Betere bescherming voor getuigen
De drie bovenstaande wetten werden, samen met de Welzijnswet, gewijzigd op 1 juni 2023. De wijzigingen zorgden er onder andere voor dat mensen die discriminatie melden, getuigen of bijstand verlenen, beter beschermd zijn tegen eventuele represailles. Voortaan zijn niet enkel mensen die schriftelijk, telefonisch of mondeling discriminatie aankaarten, beschermd, maar ook klokkenluiders, personen die (mondeling of schriftelijk) getuigen en hulp of bijstand verlenen.
Welke vormen van discriminatie zijn er?
Discriminatie op het werk herkennen is niet zo eenvoudig. Het komt voor in uiteenlopende situaties, en tussen collega’s onderling of tussen een werknemer en zijn werkgever. Er bestaan verschillende vormen van discriminatie op de werkvloer:
Directe discriminatie
Je wordt anders behandeld op grond van een bepaalde beschermde eigenschap zonder dat daar een reden voor is door de aard van de job.
Voorbeeld: Je wordt afgewezen tijdens een sollicitatie omdat je te oud bent of omdat je een donkere huidskleur hebt.
Indirecte discriminatie
Een bepaalde behandeling lijkt op het eerste zicht neutraal of onschuldig, maar zorgt er toch voor dat je benadeeld wordt omwille van een specifieke eigenschap.
Voorbeeld: Je krijgt als vrouwelijke sollicitant de vraag wat je zou doen als je kind ’s ochtends ziek is. Een mannelijke sollicitant krijgt die vraag bijna nooit.
In een niet-werkgerelateerde context kan het bijvoorbeeld gaan om een café dat geen dieren toelaat, waardoor je als klant met een blindengeleidehond niet binnen mag.
Soms is het wel toegelaten om een onderscheid te maken. Een voorbeeld daarvan is als een agentschap uitdrukkelijk een wat oudere mannequin zoekt voor de promotie van cosmetica tegen huidveroudering.
Opdracht geven tot discriminatie
Het is verboden om iemand de opdracht te geven om te discrimineren.
Voorbeeld: Een klant vraagt aan een uitzendkantoor om voor een bepaalde job geen kandidaten van buitenlandse afkomst te aanvaarden.
Redelijke aanpassingen weigeren
Je werkgever weigert de redelijke aanpassingen die je nodig hebt om met je fysieke beperking goed te kunnen functioneren op het werk. Welke aanpassingen ‘redelijk’ zijn, wordt bepaald door de grootte en het type van de onderneming.
Voorbeeld: Je hebt een visuele handicap en krijgt geen aangepast computermateriaal.
Discriminerende intimidatie
Hier gaat het om ongewenst gedrag (intimidatie of pesterijen) dat verbonden is aan een van de beschermde criteria.
Voorbeeld: Een werfleider maakt de hele dag door racistische opmerkingen en grapjes tegen een arbeider van vreemde origine.
Discriminatie door associatie
Je wordt anders behandeld omdat je een nauwe band hebt met iemand die door de antidiscriminatiewetgeving beschermd wordt.
Voorbeeld: Je wordt benadeeld als sollicitant omdat je gebonden bent aan een uurrooster om voor je kind met een handicap te zorgen.
En wat met positieve discriminatie?
Bij positieve discriminatie moet een kandidaat die solliciteert voor een bepaalde job, niet aan dezelfde eisen voldoen als de andere kandidaten. Dat is verboden. Wel mogen bedrijven in België ‘positieve acties’ uitvoeren die een wettelijke basis hebben. Op die manier kunnen ze bepaalde groepen mensen (bv. personen met een handicap of met een migratieachtergrond, of vijftigplussers) onder strikte voorwaarden een duwtje in de rug geven zonder beschuldigd te worden van discriminatie, aldus Unia. Zo kan een bedrijf computerlessen tijdens de werkuren organiseren die zich richten tot oudere werknemers, of kan een organisatie een deel van de stagecontracten voorbehouden aan kansengroepen.
